شناسایی آثار زیست محیطی پدیده گرد و غبار بر بخش کشاورزی و ارائه راهکارهای مدیریتی (مطالعه سرپل ذهاب)

یکی از بلایای طبیعی که استان کرمانشاه را به دلیل موقعیت جغرافیایی و هم جواری آن با پهنه های بزرگی از مناطق بیابانی تحت تاثیر قرار می دهد، پدیده نامطلوب گرد و غبار است. این پدیده آثار و پیامدهای زیست محیطی نامطلوبی بر جای گذاشته و بسیاری از مکانیزم های اجتماعی، اقتصادی و حتی اداری منطقه را دچار اختلال کرده است. علاوه بر آن اثرات مضری بر سلامت افراد جامعه دارد. بنابر آنچه گفته شد، هدف پژوهش حاضر شناسایی و مدیریت آثار زیست محیطی گرد و غبار بر بخش کشاورزی است. به منظور دستیابی به این مهم، پژوهش در دو بخش صورت گرفت، در بخش اول، از روش دلفی جهت شناسایی آثار زیست محیطی پدیده گرد و غبار و ارائه راهکارهای مدیریتی کنترل آن استفاده شد. با استفاده از نمونه گیری هدفمند، 21 نفر از اساتید دانشگاه رازی به عنوان اعضای پانل دلفی شناسایی شدند. این بخش در سه مرحله انجام شد، ابزار گردآوری داده-ها در مرحله ی اول پرسشنامه ی باز و در مراحل دوم و سوم، پرسشنامه بسته بود. جهت تحلیل داده ها در مرحله ی اول، از تحلیل محتوا و کدگذاری و در مراحل دوم و سوم، از آماره های میانگین و درصد فراونی استفاده گردید. در نهایت، 38 اثر در قالب 6 دسته ی فرسایش منابع درآمدی و معیشتی روستاییان، کاهش تولیدات زراعی، دامی، باغی و شیلات، افزایش هزینه های دولت و خانوارهای روستایی، بروز تغییرات مورفولوژیک و بیولوژیک در درختان، تغییر اقلیم و پیامدهای نامطلوب بهداشتی شناسایی وتعیین گردیدند. 17 راهکار نیز در قالب 2 دسته ی کنترل گرد و غبار در منبع تولید و کاهش غلظت گرد و غبار در هوا شناسایی شدند. به منظور اولویت بندی اثرات و راهکارهای شناسایی شده از دیدگاه کشاورزان، از روش توصیفی پیمایشی استفاده شد. جامعه آماری تحقیق شامل 6402 بهره بردار کشاورزی شهرستان سرپل ذهاب بود که بر اساس فرمول کوکران 266 نفر به روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای با انتساب متناسب انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه استفاده شد. داده های جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار spss، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. بخش دوم پژوهش، به منظور اولویت بندی اثرات و راهکارهای شناسایی شده از دیدگاه کارشناسان انجام گرفت. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه ای محقق ساخته بود. داده ها بر اساس میانگین هندسی و مقایسات زوجی در محیط نرم افزارهای excel و expert choice تحلیل گردیدند. نتایج اولویت بندی اثرات از دیدگاه بهره برداران و کارشناسان نشان داد، کاهش تولیدات زراعی، دامی، باغی و شیلات از دیدگاه هر دو گروه در اولویت اول، و تغییرات اقلیم در اولویت آخر قرار داشت که نشان از هم راستا بودن نظرات دو گروه در بخش اثرات می باشد، ولی دیدگاه ها در قسمت راهکارهای مدیریتی گرد و غبار کاملا متفاوت بود، به طوری که اولویت اول از دیدگاه کارشناسان در این قسمت مربوط می شد به کنترل گرد و غبار در منبع تولید و کاهش غلظت گرد و غبار در هوا پایین ترین اولویت را به خود اختصاص داد، ولی بهره برداران نظری مخالف با کارشناسان داشتند.